Εικαστική προσέγγιση της Μεγάλης Εβδομάδας.

Βίνσεντ βαν Γκογκ: Η ανάβαση του Λαζάρου

Ο Λάζαρος λίγο μετά την «ανάβασή» του από τους νεκρούς. Είναι ένα από τα ελάχιστα έργα του Βίνσεντ βαν Γκογκ (1853 – 1890) με θεματογραφία από τη Βίβλο. Ο Λάζαρος ήταν ο αδελφός της Μαρίας και της Μάρθας και φαίνεται ότι ο Ιησούς είχε φιλοξενηθεί παλαιότερα στο σπίτι της Μάρθας. Όπως αναφέρει η Αγία Γραφή ο Ιησούς έκανε το θαύμα σεβόμενος την πίστη των δυο γυναικών ότι ο αδελφός τους δεν θα πέθαινε αν ο Ιησούς ήταν μαζί τους.

Την περίοδο που φιλοτεχνεί το Λάζαρο (1890) ο Βαν Γκογκ νοσηλεύεται σε ψυχιατρικό νοσοκομείο στο Saint-Rémy στην Προβηγκία όπου συνέχισε να ζωγραφίζει. Το έργο βασίζεται σε χαρακτικό του Ρέμπραντ που του έστειλε ο αδελφός του Τεό. Η Ανάβαση του Λαζάρου είναι από τα τελευταία έργα του Βαν Γκογκ καθώς λίγους μήνες αργότερα αυτοπυροβολήθηκε και πέθανε (27 Ιουλίου 1890).

Την άνοιξη της ίδιας χρονιάς, περίοδο που φιλοτεχνήθηκε το έργο, ο καλλιτέχνης ένιωσε ότι ισορροπεί ψυχικά και το Μάιο βγήκε από το νοσοκομείο. Τον Ιούλιο όμως έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη που τον οδήγησε στο μοιραίο. Το έργο έγινε κατά την περίοδο της ψυχολογικής μετάβασης του καλλιτέχνη. Είχε αρχίσει να νιώθει καλύτερα και σχεδίαζε να ζητήσει εξιτήριο.

Δεν είναι τυχαίο ότι στο πρόσωπο του Λάζαρου αναγνωρίζεται η αυτοπροσωπογραφία του Βίνσεντ. Ο καλλιτέχνης ελπίζει στη δική του ανάσταση από την απομόνωση και την απόγνωση του ψυχιατρείου και των προβλημάτων του. Στη σύνθεση δεν υπάρχει ο Ιησούς ενώ την «επιστροφή» του Λάζαρου (Βίνσεντ) υποδέχονται με χαρά και έκπληξη οι δύο αδερφές του.

Τζιόττο – Η Είσοδος στην Ιερουσαλήμ

Η είσοδος του Ιησού στην Ιερουσαλήμ φιλοτεχνήθηκε από τον Τζιόττο το 1306 για το Παρεκκλήσιο της Αρένας στην Πάντοβα. Πρόκειται για μεγάλη τοιχογραφία σειράς έργων που αναφέρονται στη ζωή του Ιησού. Ο καλλιτέχνης τοποθετεί τον Ιησού στο κέντρο της σύνθεσης με τους μαθητές στα αριστερά ενώ δεξιά από την πύλη της πόλης έρχεται το πλήθος. Βλέπουμε μόνο τα πρόσωπα τεσσάρων από τους μαθητές ενώ οι υπόλοιποι προτείνονται από τα χρυσά φωτοστέφανα.

Οι μαθητές αν και ήρεμοι φαίνονται επιφυλακτικοί καθώς παρακολουθούν το πλήθος. Έχουν ήδη ακούσει από τον Ιησού για όσα πρόκειται να συμβούν στις επόμενες μέρες. Φοβούνται ακόμη και για τον εαυτό τους. Το πλήθος είναι διαφορετικό. Μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα τα πρόσωπά τους. Υπάρχει έντονη αίσθηση δράσης καθώς ξεχύνονται από τις πύλες της πόλης.

Ένας άνδρας απλώνει το επανωφόρι του στο δρόμο, αυτοσχέδιο «κόκκινο χαλί» που σηματοδοτεί την άφιξη ενός εξέχοντος επισκέπτη. Ο Giotto di Bondone (1267 – 1337) αποδίδει τον Ιησού με μια τεχνική τρισδιάστατης εικόνας τόσο δυναμικής, που μοιάζει με γλυπτό στο χώρο. Σε αντίθεση με όσα πρόκειται να συμβούν ο Ιησούς, με μεσσιανική αξιοπρέπεια, προσφέρει χειρονομία ειρήνης και ευλογίας. Λες και ο καλλιτέχνης θέλει να προκαλέσει το θεατή να σταματήσει την πορεία του Ιησού προς την πύλη.

Το φιλί του Ιωσήφ στον Ιακώβ

Η μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη σε ιστορία που προέρχεται από την Παλιά Διαθήκη. Η περιπέτεια του Ιωσήφ, αγαπημένου γιού του Ιακώβ που τα αδέλφια του τον πούλησαν ως σκλάβο και είπαν στον πατέρα τους ότι τον δολοφόνησαν ληστές. Ο Ιωσήφ έγινε μεγάλος και τρανός στην Αίγυπτο.

Σε ξυλογραφία του 1886 έχουμε τη συνάντηση του Ιακώβ με τον Ιωσήφ και το φιλί πατέρα στο γιο. Ο Ιωσήφ μεριμνά ώστε ο πατέρας του να φθάσει στην Αίγυπτο. Μόλις τον συναντά κατεβαίνει από το άρμα του (σύμβολο δύναμης και εξουσίας), τρέχει στον πατέρα τον αγκαλιάζει και τον φιλά. Ο Ιάκωβος γέρος πια δεν μπορεί να πιστέψει ότι βλέπει ξανά το γιο του.

Συνοδεύεται από την οικογένεια του, ενώ ο Ιωσήφ από ακολούθους και παρατρεχάμενους ως μέλος της αιγυπτιακής ελίτ. Η Αίγυπτος σηματοδοτείται από την πυραμίδα στο βάθος, ενώ η πλευρά του Ιακώβ από την οικογένεια ως πατριαρχική δομή της εβραϊκής κοινωνίας. Άλλωστε πρόθεση του Ιακώβ ήταν να ζητήσει ένα τόπο για να εγκατασταθεί η φυλή του. Είναι μία από τις 400 εικόνες που σχεδιάστηκαν με ιστορίες της Καινής και παλιάς Διαθήκης από τις εκδόσεις Foster.

Ο Μυστικός Δείπνος

(ιταλ.Il Cenacolo ή L'Ultima Cena) είναι τοιχογραφία του 15ου αιώνα, δημιουργημένη από τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Βρίσκεται στο Μιλάνο της Ιταλίας, στην τραπεζαρία του μοναστηριού Σάντα Μαρία ντέλλε Γκράτσιε (Santa Maria delle Grazie - Παναγία της Χάριτος), αν και η δημιουργία του έγινε ως παραγγελία από τον δούκα Λουδοβίκο Σφόρτσα, που επιθυμούσε αρχικά το κτήριο να αποτελέσει το μαυσωλείο της οικογένειάς του. Αποτελεί, το μεγαλύτερο έργο του Λεονάρντο και τη μοναδική νωπογραφία του που μας έχει σωθεί. Ένα από τα σημαντικότερα και πολυτιμότερα έργα στην ιστορία της τέχνης και ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα και αναπαραχθέντα έργα ζωγραφικής.

Πολ Γκογκέν: Χριστός στο Όρος των Ελαιών

Στην αυτοπροσωπογραφία αυτή ο Πολ Γκογκέν (1848 – 1903) τοποθετεί τον καλλιτέχνη στη θέση του Χριστού καθώς ξεκινάει ένα ταξίδι στο άγνωστο. Προβάλλει την πεποίθηση ότι ως άλλος Χριστός, θα χαθεί για τη σωτηρία της τέχνης του. Το έργο φιλοτεχνήθηκε στη Βρετάνη το Νοέμβριο 1889 σε μια περίοδο που ο καλλιτέχνης ήταν απογοητευμένος μετά από αποτυχημένες εκθέσεις στο Παρίσι. Σε μια επιστολή προς το φίλο του ζωγράφο και συλλέκτη Emil Schuffenecker, γράφει: «Τα νέα που έχω από το Παρίσι με αποθαρρύνουν τόσο πολύ που μου λείπει το κουράγιο να ζωγραφίζω…. η ψυχή μου είναι μακριά και μοιάζει θλιβερά σε μια μαύρη άβυσσο που ανοίγεται μπροστά μου». Ο Γκογκέν αυτοπροσωπογραφείται με το κεφάλι του στραμμένο στο έδαφος και το πρόσωπο γεμάτο θλίψη και απελπισία λόγω της απόρριψης που αντιμετώπιζε. Φέρνοντας τον εαυτό του στη θέση του Χριστού, επιχειρεί να παρομοιάζει την ταλαιπωρία του με αυτήν του Ιησού που τελικά θα είναι αγγελιοφόρος για τους συγχρόνους του,

Εκτιμάται ότι ο Ελ Γκρέκο ζωγράφισε τον πίνακα το διάστημα 1585 – 1590.

Ρέμπραντ – Σταυρώνοντας το Χριστό

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα του εναλλακτικού τρόπου να διαβάσει κανείς την τέχνη, είναι ο πίνακας του Ρέμπραντ «Σταυρώνοντας το Χριστό» (1633). Να τη βλέπει όχι ως εικόνα αλλά ως ποίηση. Κατά κανόνα οι μεγάλοι δάσκαλοι δεν απεικονίζουν και αυτό το έργο αποκαλύπτει όλη την αλήθεια της τέχνης. Ο δάσκαλος Ρέμπραντ αγωνίζεται να αποδώσει τη Σταύρωση. Ο καλλιτέχνης τοποθετεί τον εαυτό του στο κέντρο του έργου. Είναι η φιγούρα με το πράσινο μπερέ περιστοιχιζόμενος από τους βοηθούς του. Η αγωνία του καλλιτέχνη να δημιουργήσει το έργο του. Η σκηνή είναι μια οπτική μεταφορά για τον αγώνα του μυαλού να εκφράσει τη ζωγραφική του και το θέμα δεν είναι η ανύψωση του σταυρού αλλά η ίδια η σταύρωση. Και ο επιστάτης με το τουρμπάνι μοιάζει κι αυτός με αυτοπροσωπογραφίες του Ρέμπραντ. Και αυτός παρακολουθεί τη Σταύρωση και όχι τη ζωγραφική. Ως ένα alter ego του καλλιτέχνη είναι απορροφημένος στη σκέψη του. Ο μπερές και το τουρμπάνι είναι δυο ακόμη στοιχεία της αυτοπροσωπογραφίας, καθώς οι καλλιτέχνες τα φορούσαν για να μη λερώνουν τα μαλλιά τους με τα χρώματα. Στο έργο ο φωτισμός έχει κεντρική σημασία. Το φως πάνω στο σώμα του Ιησού δεν τον διαχωρίζει από το περιβάλλον αλλά συμβολίζει και το πνευματικό ταξίδι που προτείνει όλη η ζωή του Χριστού.

SALVADOR DALI

Θεόδωρου Ράλλη (1852-1909)...

Ιερώνυμος Μπος – Η εις Άδου κάθοδος

Ο Ολλανδός Ιερώνυμος Μπος (1450 – 1516) χρησιμοποιεί πολύ συχνά τις μακάβριες και εφιαλτικές εικόνες της Παλιάς Διαθήκης ως ηθικοπλαστικές για τους χριστιανούς. Η ιστορία της καθόδου του Χριστού στην κόλαση για να σώσει τις ψυχές των δικαίων ήταν από τις πιο δημοφιλείς στους λαϊκούς μύθους της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Η εικόνα με το αιώνιο σκοτάδι της κόλασης που το διαλύει ο Ιησούς κατεβαίνοντας στην κόλαση ήταν λυτρωτική. Τις σκηνές αυτές περιέγραψε αριστουργηματικά και με πάθος ο Ιερώνυμος Μπος. Ένα τεράστιο, έρημο τοπίο με μια καυτή πόλη στα δεξιά και τον Στύγιο ποταμό στα αριστερά είναι το σκηνικό για αυτόν τον εφιαλτικό τόπο που Χριστός γκρεμίζει τις πύλες της κόλασης για να σώσει τις ψυχές των δίκαιων. Ο Αδάμ και η Εύα γονατίζουν στον τοίχο ενός γκρεμισμένου πύργου. Ακολουθούν ο Αβραάμ και ο Ισαάκ με το κριάρι που θυσιάστηκε στο βωμό αντί του Ισαάκ και ακολουθεί ο Νώε με ένα «μοντέλο» της κιβωτού. Πίσω τους μοιάζουν να αναρριχώνται στη γκρεμισμένη σκάλα που οδηγεί στη σωτηρία, άλλοι πρωταγωνιστές της Παλαιάς Διαθήκης.

Φώτης Κόντογλου – Η εις Άδου Κάθοδος

Ο Φώτης Κόντογλου (1895-1965) ιστόρησε την «Εις Άδου Κάθοδο», τον βυζαντινό εικονογραφικό τύπο της Αναστάσεως, στην Αγία Λουκία, το παρεκκλήσια της οικογένειας Ζαΐμη στο Ρίο Πατρών, το οποίο εξ ολοκλήρου αγιογράφησε τη διετία 1934-35. Ο Χριστός τραβά από τις σαρκοφάγους και ανασταίνει τους πρωτοπλάστους, τον Αδάμ και την Εύα, που εικονίζονται δεξιά και αριστερά του Χριστού, βρίσκονται δηλαδή μεταξύ τους απέναντι. Η σκηνή περιλαμβάνει τον Πρόδρομο Ιωάννη και τους Βασιλείς Δαυίδ και Σολομώντα από τη μια πλευρά και το χορό των Δικαίων από την άλλη. Αυτή η διάταξη αναδεικνύει την ιδιαίτερη συμμετρία της παράστασης. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα πολλά βουνά που ζωγραφίζονται, υψώνονται και φτάνουν ως την κορυφή της τοιχογραφίας.

Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα με υγεία.